System dydaktyczny metodą Marii Montessori – najważniejsze zasady

1. Maria Montessori – lekarz i pedagog
2. Zasady Montessori – metody wychowania
3. Metody wychowawcze w przedszkolu Montessori
4. Jak stosować zasady Montessori w domu?
5. Zabawki, gry, pomoce dydaktyczne i aktywne zajęcia zgodne z zasadami Montessori
6. Dlaczego warto stosować zasady wychowania dziecka według Marii Montessori?

Maria Montessori była lekarką i pedagożką, której życiowe motto brzmiało: „Dziecko nie jest wazą, którą napełniamy, lecz źródłem, któremu pozwalamy wytrysnąć” i ściśle kierowała się tą zasadą w codziennej pracy. System dydaktyczny i wychowanie Montessori koncentruje się na towarzyszeniu dzieciom w ich rozwoju i służeniu im pomocą.

• Maria Montessori i nowatorski obraz dziecięcego świata
• Zasady Montessori – metoda wychowania
• Metody wychowawcze w przedszkolu Montessori
• Jak stosować zasady wychowania Montessori w domu?
• Zabawy, gry i aktywne zajęcia w edukacji Montessori
• Dlaczego warto stosować zasady metody Montessori?

Maria Montessori – lekarz i pedagog

Maria Montessori urodziła się w 1870 roku w niewielkim włoskim miasteczku. W wieku 15 lat, wraz z rodzicami, przeniosła się do Rzymu, gdzie studiowała później medycynę. W czasach, kiedy kobiety nie uczęszczały masowo na uniwersytety, Maria Montessori rozwijała swoją karierę, podejmując również studia we Francji na wydziale biologii, psychologii i filozofii. Wszechstronne przygotowanie do pracy lekarza pozwoliło jej podjąć pracę w klinice psychiatrycznej z dziećmi upośledzonymi umysłowo. Chcąc zapewnić im nie tylko opiekę medyczną, ale także różne formy aktywności i stymulacji intelektualnej, proponowała zabawy edukacyjne, które sprawiły, że dzieci poczyniły znaczne postępy zwłaszcza w pisaniu i czytaniu. Ten sukces stał się bodźcem do opracowania materiałów edukacyjnych, będących następnie podstawą zasad wychowawczych, znanych dzisiaj pod nazwą metody Marii Montessori.

Po wybuchu I wojny światowej Maria Montessori wyjechała do Stanów Zjednoczonych, gdzie w ciągu zaledwie kilku lat otworzyła około stu szkół. Napisała również kilka podręczników dotyczących dzieci i ich rozwoju. Po wojnie wróciła do Europy i kontynuowała swoją działalność, zakładając kolejne placówki pracujące w duchu montessoriańskim. Powołała także do istnienia Międzynarodowe Stowarzyszenie Montessori, którego założeniem i celem było promowanie jej pedagogiki i metody wychowania dzieci. Obecnie działa ponad 30 tysięcy szkół montessoriańskich w ponad 50 krajach. Wiele innych placówek również inspiruje się tymi metodami wychowania dzieci.

Zasady Montessori – metody wychowania

Podczas pracy z dziećmi Maria Montessori zauważyła, że jej podopieczni najbardziej potrzebują swobody w wyborze zajęć oraz możliwości powtarzania różnych czynności tak długo, jak chcą i ile razy zechcą. Zrozumiała także, że dla dzieci często ważniejsza jest sama aktywność, aniżeli osiągnięcie konkretnego celu. Głównymi celami wychowawczymi według zasad Montessori są:

• pomoc dzieciom w osiągnięciu samodzielności,
• zdobycie przez dzieci umiejętności przystosowawczych,
• zaspokojenie chęci uczenia się,
• wspieranie rozwoju indywidualnego oraz społecznego.

W montessoriańskich placówkach wychowawczych obowiązują zasady swobodnego wyboru dotyczące zarówno miejsca i czasu pracy, jak i materiałów czy form używanych przez dzieci na zajęciach. Od najmłodszych lat stosowana jest także zasada porządku, ucząca dzieci zachowania czystości i ładu wokół siebie.

Metody wychowawcze w przedszkolu Montessori

W placówkach Montessori obowiązują wszystkie elementy dotyczące postępowania, współpracy i życia w grupie – tak, jak w tradycyjnych przedszkolach. Dzieci mają jednak swobodę w wyborze zajęć, które są w obszarze ich zainteresowań i indywidualnych predyspozycji. Inaczej niż w standardowym trybie nauczania wygląda również ocena wyników. Obowiązująca zasada samokontroli pozwala dzieciom samodzielnie ocenić wykonaną pracę, a także umożliwia wprowadzenie poprawek i naprawienie ewentualnych błędów.

Do podstawowych obowiązków nauczycieli w placówkach montessoriańskich należy wskazanie dzieciom możliwości wykorzystania materiałów dydaktycznych i wspomagających ich rozwój. Wśród nich są pomoce do edukacji matematycznej, językowej, a także do ćwiczeń praktycznych. Proponowane materiały, będące tak zwanym „kluczem do świata”, zawierają również pomoce sensoryczne, pomoce do wychowania religijnego czy poznania kosmosu.

Zgodnie z zasadą „Pomóż mi zrobić to samemu”, nauczyciel jest dla dziecka przewodnikiem i doradcą, pomagającym rozwijać jego indywidualne cechy osobowości i uzdolnienia. Wspierając rozwój samodzielności, zapoznaje go także z obowiązującymi normami społecznym, pomaga wypracować zamiłowanie do porządku, pracy indywidualnej oraz zwiększyć wiarę we własne siły, tak aby dziecko osiągnęło optimum swoich możliwości rozwojowych. W placówkach Montessori jednym z charakterystycznych elementów są tak zwane „lekcje ciszy”, czyli ćwiczenia kontroli ruchu i skupienia, podczas których dzieci wykonują różne czynności bez wypowiadania słów.

Jak stosować zasady Montessori w domu?

Według zasad Montessori rolą rodziców i wychowawców jest towarzyszenie dziecku w jego rozwoju. Należy przy tym odróżniać pomoc użyteczną od zbędnej, która nadmiernie i nadgorliwie stosowana mogłaby sprawić, że dzieci staną się leniwe lub bierne. Rodzice nie powinni wyręczać dzieci, bowiem przez takie zachowanie staną się one bardziej wycofane i niepewne swoich możliwości.

Naczelnymi zasadami jest psychiczne przygotowanie się jako świadomej osoby dorosłej do pełnienia swojej roli, stworzenie dziecku przyjaznego otoczenia oraz zaproponowanie aktywności, zabaw i zajęć wspomagających jego rozwój. Do ważnych aspektów należy również dawanie odpowiednich wzorców zachowania. Dzieci przejmują bowiem postawy, sposoby działania i mówienia rodziców.

Proponując zabawki, warto sięgać po takie, które sprzyjają uwrażliwieniu zmysłów, przyswajaniu pojęć, koordynacji ruchów zarówno w zakresie motoryki dużej, jak i precyzyjnej, a także pogłębiania koncentracji. Sprawdzą się również przedmioty wspomagające proces usamodzielniania się dziecka oraz pobudzające wyobraźnię i kreatywność. Oczywiście za każdym razem należy pamiętać o tym, że zabawki mają sprawiać dziecku przede wszystkim radość. Ład i porządek to podstawowe obowiązki dzieci w placówkach montessoriańskich, dlatego również w domu warto zadbać o przyzwyczajenie od najmłodszych lat do odkładania przedmiotów na swoje miejsce i sprzątania wokół siebie.

Zabawki, gry, pomoce dydaktyczne i aktywne zajęcia zgodne z zasadami Montessori

Do stymulowania aktywności dzieci w różnych obszarach rozwoju według zasady Montessori służą między innymi gry logiczne, łamigłówki czy gry planszowe strategiczne oraz obliczeniowe, wspomagające edukację matematyczną. Wśród zalecanych zajęć jest także majsterkowanie, modelarstwo czy naprawianie uszkodzonych przedmiotów z użyciem podstawowych narzędzi przystosowanych dla dzieci.

Śpiewanie i granie na instrumentach uwrażliwia na sztukę, a także wspomaga rozwój słuchu, dlatego lekcje muzyki warto wzbogacić o praktykowanie, a nie przekazywać wiedzy w czysto teoretyczny sposób. Wśród montessoriańskich pomocy dydaktycznych mogą znaleźć się także akcesoria do haftowania i innych robótek ręcznych. Wskazane jest także wszechstronne rozwijanie talentów artystycznych poprzez malowanie, rysowanie, rzeźbienie czy inne dostępne formy. Wspieranie samodzielności umożliwia różnego rodzaju gry i zabawy, w których dzieci uczą się robić zakupy, przygotowywać posiłki itp. Proponowane w edukacji Montessori aktywności na świeżym powietrzu to zarówno uprawianie różnych dyscyplin sportu, zabawy w plenerze, spacery w ciekawe miejsca, jak i praktyczne zajęcia w ogrodzie, gdzie dzieci poznają przyrodę na żywo.

Dlaczego warto stosować zasady wychowania dziecka według Marii Montessori?

Metoda Montessori promuje zasady szacunku i mądrości wobec dziecka. Unikanie stresu, karania czy oceniania według jednolitych standardów wprowadzają atmosferę odprężenia, która sprzyja skutecznej nauce. Przygotowywanie swoich prac metodą prób i błędów pozwala dzieciom uzyskać motywację do działania i poprawiania swoich wyników.

Maria Montessori w wyniku wieloletnich obserwacji i badań przekonała się, że dzieci na wielu płaszczyznach edukacji i rozwoju potrzebują dorosłych jedynie do tego, aby zapewnili im w pełni bezpieczne środowisko, chroniąc przed szkodliwymi warunkami z zewnątrz. Pozwalając dzieciom działać samodzielnie i spontanicznie, dajemy im szansę na maksymalne rozwinięcie własnych możliwości. Istotnym elementem metody wychowania dzieci według Marii Montessori jest także umożliwienie im częstego kontaktu z naturą i przebywania na świeżym powietrzu, co niezaprzeczalnie należy do najważniejszych zasad zdrowego trybu życia.

Podstawową wartością jest okazywanie szacunku dziecku i akceptacja takim, jakie jest. Prawdziwa miłość opiera się na pełnej aprobacie osobowości dziecka, a nie nakierowywaniu go na cechy, które wydają się idealne dla rodzica. To pozwala także dziecku zaakceptować i szanować samego siebie, a bezwarunkowa miłość umożliwi rozwój jego indywidualizmowi.